نام علمی: پانترا لئو (Panthera leo)

شیر از نظر اندازه، دومین گربه‌سان در دنیا است که در چمنزارها، بوته‌زارها، و جنگل‌های باز جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کند. شیر اندکی از ببر که به هم نزدیک هستند و ساختار بدنی بسیار مشابهی دارند، کوچک‌تر است.

برخلاف سایر گربه‌سانان، شیرها حیوانات بسیار اجتماعی هستند. آن‌ها در گروه‌هایی تقریباً 30تایی که گله نامیده می‌شوند، زندگی می‌کنند. گله شامل سه نر، دوازده ماده خویشاوند و بچه‌های آن‌ها است. اندازه گله بر اساس میزان در دسترس بودن غذا و آب تعیین می‌شود. اگر منابع غذایی محدود باشد، گله کوچک‌تر می‌شود.

اعضای گله با صدای غرش یکدیگر را متوجه هم می‌سازند. هم نرها و هم ماده‌ها صدای غرش بسیار قوی دارند که تا 8 کیلومتر دورتر هم شنیده می‌شود.

نرها و ماده‌ها نقش‌های متفاوتی در گله دارند. شیرهای نر وقت خود را صرف حفاظت از قلمرو و توله‌های گله می‌کنند. آن‌ها از مرزهای قلمرو خود، که می‌تواند تا 260 کیلومتر مربع هم باشد، با صدای غرش، علامت‌گذاری با ادرار و فراری دادن مزاحمان، حفظ می‌کنند. یال‌های ضخیم آن‌ها، یک ویژگی منحصربه‌فرد برای شیرهای نر است و از گردن آن‌ها هنگام مبارزه با رقبا، محافظت می‌کند.

شیرهای ماده اصلی‌ترین شکارچیان گروه هستند. آن‌ها کوچک‌تر و چابک‌تر از نرها هستند. اما از آنجا که شکار معمولاً سریع‌تر از آن‌ها است، شیرها از کار گروهی برای گیر انداختن شکار استفاده می‌کنند. در حال دنبال کردن شکار، آن‌ها یک نیم‌دایره تشکیل می‌دهند، که ماده‌های کوچک‌تر و ضعیف‌تر تلاش می‌کنند شکار را به سمت مرکز آن نیم‌دایره بکشند. سپس ماده‌های قوی‌تر حیوان را به زمین می‌کوبند و آن را می‌کشند.

شیرها معمولاً در شب شکار می‌کنند. شکار آن‌ها شامل گاومیش‌ها، بوفالوها، گورخرها، فیل‌های جوان، کرگدن‌ها، اسب‌های آبی، گرازهای وحشی، کروکدیل‌ها و زرافه‌ها است. اما گاهی اوقات شکار کوچک‌تری مثل موش، پرنده، خرگوش، مارمولک و لاک‌پشت‌ها را هم می‌خورند. آن‌ها به سراغ گوشت‌های فاسد شده و همچنین باقیمانده شکار سایر گوشت‌خواران مانند کفتارها، سگ‌های وحشی، یوزپلنگ‌ها و پلنگ‌ها نمی‌روند.

پس از یک شکار موفقیت‌آمیز، تمام شیرهای گله در غذا خوردن شریک می‌شوند. اما یک ترتیب خوردن وجود دارد که ابتدا نرهای بالغ، سپس ماده‌ها، و در نهایت، توله‌ها از شکار می‌خورند.

شیرها یک دستگاه گوارش سریع دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد با حرص و ولع و با سرعت بخورند و پس از مدت کوتاهی به دنبال شکار بعدی بروند. اگر آب در دسترس باشد، آن‌ها هر روز آب می‌خورند. اما آن‌ها می‌توانند 4 تا 5 روز بدون خوردن آب و فقط با استفاده از رطوبت محتویات معده، بی‌آبی را تحمل کنند.

شیرها تنبل‌ترین گربه‌سانان بزرگ هستند و روزانه 16 تا 20 ساعت می‌خوابند یا استراحت می‌کنند. آن‌ها می‌توانند به پشت در حالی که پاهایشان به سمت بالا است یا بر روی یک درخت چرت بزنند. در حالی که در حال استراحت هستند، آن‌ها نسبت به یکدیگر بسیار مهربان بوده، سر یکدیگر را نوازش و تیمار کرده و خرخر می‌کنند.

ماده‌ها در هر بار زایمان 2 تا 3 توله به دنیا می‌آورند. معمولاً دو ماده هم‌زمان زایمان می‌کنند. سپس توله‌ها با هم بزرگ می‌شوند، گاهی اوقات پرستاری از توله‌ها به‌صورت مشترک انجام می‌شود.

نرخ مرگ‌ومیر توله‌ها 60 تا 70 درصد است، زیرا آن‌ها نسبت به شکارچیانی مانند کفتارها، پلنگ‌ها و شغال‌های سیاه‌پشتی، آسیب‌پذیر هستند. آن‌ها گاهی اوقات توسط حیوانات بزرگی مانند بوفالوها لگدمال و زیر پا له می‌شوند. علاوه بر این، زمانی که یک گروه دیگر از شیرهای نر گله‌ای را در اختیار می‌گیرند، تمام توله‌ها را می‌کشند تا بتوانند خود از ماده‌های گله توله داشته باشند.

توله‌های ماده تا آخر عمر با گله باقی می‌مانند. در حدود دو سالگی، آن‌ها شکارچیان توانایی می‌شوند. اما مردان جوان در آن سن مجبورند گله را ترک کنند. آن‌ها گروه‌های مجردی را تشکیل می‌دهند و گله‌های مهاجر را دنبال می‌کنند تا زمانی که، به‌قدر کافی قدرت داشته باشند تا شیرهای نر سایر گله‌ها را به چالش بکشند. به‌طور کلی، نرهای گله در حدود سه سال قدرت را در دست دارند و پس از آن معمولاً یک گروه مجرد از نرها، قدرت را به دست خواهد گرفت.

وضعیت حفاظت

شیرهای آفریقایی توسط لیست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست آسیب‌پذیر در نظر گرفته شده‌اند. از دست دادن و کاهش زیستگاه یک تهدید برای آن‌ها به‌حساب می‌آید. آن‌ها همچنین توسط انسان‌ها، به‌عنوان شکار، برای خواص دارویی و یا توسط دامداران برای حفاظت از دام‌هایشان کشته می‌شوند. علاوه بر این، آن‌ها به بیماری‌هایی از قبیل هاری و بابزیوز نیز حساس هستند. هاری توسط سگ‌ها و کفتارها به شیرها گسترش می‌یابد. بابزیوز در دوران خشک‌سالی، زمانی که شکار دچار سوءتغذیه است، اتفاق می‌افتد. کنه‌ها بعد از اینکه شیرها حیوان بیمار را می‌کشند، به شیرها منتقل می‌شوند. ترکیبی از بیماری هاری و بابزیوز باعث تلفات گسترده‌ای در جمعیت شیر می‌شود.

کاری که شما برای کمک به آن‌ها می‌توانید انجام دهید

شما می‌توانید با نوشتن نامه‌ای به شیرها که به رهبران آفریقایی داده می‌شود، به نجات شیرها کمک کنید. چرا شیرها برای شما مهم هستند و اگر دوست دارید، نقاشی هم به نامه‌تان اضافه کنید. شما همچنین می‌توانید به مؤسسات خیریه مانند موسسه گربه‌های بزرگ وابسته به شبکه نشنال جئوگرافیک، پروژه لئوناردو مربوط به پلنگ‌سانان یا بنیاد حیات‌وحش آفریقا کمک مالی کنید.

توزیع شیرها

شیرها در چمنزارها، بوته‌زارها و جنگل‌های باز جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کنند. جمعیت کوچکی از شیرها هم در جنگل «گیر» (Gir) در گجرات هند زندگی می‌کنند.

منبع: چطورپدیا